Dişi Köpeklerde Kızgınlık Dönemi
KIZGINLIĞIN SÜRESİ VE BELİRTİLERİ
Dişi köpek kızgınlığa girdiğinde, döngünün nasıl geçtiğini ve neler yapılması gerektiğini bilmek önemlidir. Kızgınlığın farklı aşamalarını belirten çeşitli işaretler vardır.
DİŞİ KÖPEK İLK KEZ NE ZAMAN KIZGINLIĞA GİRER
Köpekler farklı hızlarda büyür: Küçük bir köpek 7 aylıkken tamamen büyüyebilirken, büyük bir köpek için bu süre bir yıldan daha uzundur. En erken köpekler yetişkinlik kilosuna ulaştıklarında ırk olarak olgunlaşıp üreme yeteneğine sahip olur. Dolayısıyla bir dişi köpeğin ne zaman kızgınlığa gireceği çok farklıdır. Ortalama olarak 9 ila 11 aylıkken kızgınlığa girebilirler. Ama daha 6 aylıkken veya ancak 18 aylıkken ilk kez kızgınlığa giren köpekler de vardır. Bu süre, dişi köpeklerin davranışlarını kısmen önemli ölçüde etkileyen güçlü hormonal değişiklere de bağlıdır.
DİŞİ KÖPEK NE SIKLIKLA KIZGINLIĞA GİRER?
İlk kızgınlık zamanında olduğu gibi, kızgınlıklar arası geçen sürede de farklılıklar vardır. Ortalama olarak bir dişi köpek her altı ila sekiz ayda kızgınlığa girer. Ancak köpeğin cinsine, vücut gelişimine ve büyüklüğüne göre kızgınlık sadece dört ay sonra veya ancak on iki ay sonra tekrar ortaya çıkabilir. İkinci kızgınlığın başlangıcı, söz konusu dişi köpek için kızgınlığın hangi aralıklarda meydana gelebileceğinin göstergesidir. Ancak yine de kızgınlık muhakkak bu zaman aralıklarında gerçekleşecek diye bir kaide yoktur. Sürünün yapısı, mevsimlerin gelişimi veya dişi köpeğin vücudunda meydana gelen diğer hormonal süreçler gibi etkilerle bu aralıklar kısalabilir veya uzayabilir. Her halükarda bir referans değeriniz bulunur, dişi köpeğin kızgınlığa girmesi söz konusu aralığı bir hayli aşarsa, bir veterinere başvurmanız uygun olacaktır.
Ayrıca dişi köpekler ileri yaşlarda bile kızgınlığa girmeye devam ederler, çünkü köpekler menopoza girmezler.
"GİZLİ KIZGINLIĞA" DİKKAT EDİN
Çoğu durumda, meydana gelen kanama sebebiyle kızgınlığın tespit edilmesi oldukça kolaydır. Bazen "gizli kızgınlık" olarak adlandırılan durum da söz konusu olabilir. Bu durumda kanama meydana gelmez ve vulvada şişlik oluşmaz. Burada sorun, kızgınlığın fark edilmemesi ve dolayısıyla da herhangi bir önlem alınmamasıdır. Bu aşamada çiftleşme yaşanırsa, sonucunda istenmeyen gebelik meydana gelebilir. Bu sebeple genellikle kızgınlık görünür bir şekilde gerçekleşmezse, köpeğinizi veterinere götürmelisiniz. Veteriner, hormon ölçümleri yaparak döngünün mevcut aşamasını belirleyebilir.
DİŞİ KÖPEKLERDE DÖNGÜ
Her birkaç ayda bir, dişi köpeğin döngüsü baştan başlar. Bu döngü aşağıda belirtilen dört aşamaya ayrılmıştır:
• Proöstrus: Döngünün bu aşamasında, dişi köpeğin vulvası belirgin bir şekilde şişer ve kanlı akıntı meydana gelir. Bu oldukça belirgin bir akıntıdır. Köpek sahibinin bunu ne ölçüde fark ettiği, dişi köpeğin kendini ne kadar temiz tuttuğuna bağlıdır. Bu aşamada dişi köpekler erkek köpekler için baştan çıkarıcı bir kokuya sahip olurlar ancak henüz çiftleşmeye hazır değildirler.
• Östrus: Yaklaşık 7 ila 10 gün sonra dişi köpek, döngünün 2. aşamasına geçer. Östrus süresinde köpek doğurgandır ve diğer köpeklerin kendisine yaklaşmasına karşı direnmez. Kuyruğunu diker ve çiftleşme sesi çıkarır. Bazı dişi köpekler seçtikleri erkek köpeklere kur yapar veya proaktif olarak bir partner arar. Yavru istemeyenler, bu 5 ila 10 gün süren aşamada dişi köpeklerine çok dikkat etmelidir.
• Metöstrus: Östrus döneminde hamile kalındıysa, yavruların gelişimi bu dönemde başlar. Hamilelik yaklaşık 62 gün sürer, sonrasında yavru köpekler doğar. Köpek hamile kalmadıysa, yalancı gebelik aşaması yaşar. Bu aşama oldukça belirgin bir şekilde yaşanabilir. Bazı dişi köpeklerde ayırt edilmesi zordur, ancak bazılarında ise meme uçları belirginleşmeye, "gerçek gebeliklerinin" sonuna doğru yuva yapma davranışları göstermeye ve büyük ruh hali değişiklikleri sergilemeye başlarlar.
• Anöstrus: Anöstrus bir döngü içerisindeki en uzun zamandır ve 3 ila 7 ay sürer. Dişi köpek, döngünün proöstrus aşamasının başlamasına kadar herhangi bir kızgınlık belirtisi göstermez.
KIZGINLIK SIRASINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
Kızgınlık aşamasında dişi köpekler erkek köpekler için karşı konulamaz şekilde kokarlar. Bu yüzden dişi köpeklere rahatsızlık verebilirler. Dişi köpeği stresten kurtarmak için, gerekirse yürüyüş yolları değiştirilmeli veya sıklıkla ziyaret edilen çayırlara gitmek bir süreliğine durdurulabilir.
Normalde dişi köpekler proöstrus aşamasında kendilerini nasıl savunacaklarını bilirler ancak yine de dişi köpekte kızgınlık süresi boyunca sürekli tasma takılı olması, çiftleşmekten kaçınmak için güvenli bir yöntemdir. Bu "kızgınlık aşaması" ilk kanamadan yaklaşık 10 gün sonra başlar ve vajinanın daha sulu daha az kanlı olmasıyla fark edilir. Ayrıca dişi köpekler erkek köpeklere karşı isteksiz değildirler.
Köpeğin doğurgan olduğu günleri tamamen kesin bir şekilde öğrenmek istiyorsanız, bir veterinere başvurmalısınız. "Östrus" için kaba bir referans değer olarak, 8 ila 10 gün arasında sürdüğü söylenebilir. Ancak bu köpekten köpeğe (ve kısmen kızgınlıktan kızgınlığa) büyük ölçüde değişiklik gösterir ayrıca dış belirtiler ve davranışlar her zaman gebe kalma isteğini işaret etmez. Bu süre zarfında dişi köpekler tasmasız dışarı bırakılmamaları ve bahçede gözetimsiz kalmamalıdır.
"Östrus" döneminde, istemediğiniz halde dişi köpeğinizin bir erkek köpekle temas edip etmediğinden emin değilseniz, veterinerinizden tavsiye isteyin. Veteriner, gerekmesi durumunda embriyonun rahme yerleşmesini engelleyen, böylelikle hamileliği önleyen bir ilaç verebilir.
KIZGINLIK NASIL ÖNLENEBİLİR?
Bir dişi köpek yaşamı boyunca az ya da çok aralıklarla kızgınlık yaşar. Genellikle köpek sahibi olan kişiler bu aşamayla gayet iyi başa çıkabilir - sonuçta bu durum, köpeğinizin sağlıklı olduğunun belirtisidir. Birçok dişi köpek, bu süre zarfında evde "kızgınlık dönemi külodu" giyebilir. Bu, evinizi temiz tutmaya yardımcı olur.
Kızgınlığın önlenmesi, hem yumurtalıkların hem de rahmin alındığı, dişi köpeğin kısıtlaştırılması (kastrasyon) ile mümkündür. Her halükarda, kısırlaştırma işlemi için en az bir veya iki kızgınlık döneminin geçirilmesini beklemeniz tavsiye edilir. Ancak o zaman, kısırlaştırmanın olumsuz etkilerinin sınırlı olması açısından dişi köpek bedensel ve zihinsel olarak olgunlaşmış olacaktır.
